Scenario za igranu seriju "Ravna gora", kao prvi deo dramske trilogije "1941-1945", autora Radoša Bajića, svoju konačnu verziju dobio je nakon detaljne analize i konsultacija sa stručnjacima Instituta za savremenu istoriju i njihovog direktora profesora dr Momčila Pavlovića. Prenosimo izvode iz recenzije:

Celukopna politička, naučna i kulturna javnost u Srbiji je svesna potrebe da se zauzme stav prema Drugom svetskom ratu, koji neće biti idolatrijski i mitomanski, kao što je bio u vreme komunista, ali koji nikako neće odbacivati antifašističku borbu srpskog naroda. Ekstremizam bilo koje vrste loš je kako za sadašnji politički trenutak, tako i za sliku prošlosti.

Nije dovoljno da se zauzme objektivan stav u nauci da bi se došlo do stvaranja uravnotežene slike prošlosti u široj javnosti. Potrebno je iskoristiti najmoćniji medij, televiziju i najpopularniju i najupečatljiviju televizijsku formu, igranu seriju. Prošlost će se najbolje razumeti kada istorijski likovi ožive u vidu junaka serije, a vreme i ličnosti budu prikazani slojevito sa svim ljudskim manama i vrlinama. Ne crno-belo, nego i crno i belo sa svim nijansama.

Moj zadatak i zadatak mojih saradnika je bio da proverimo istorijsku tačnost događaja opisanih u scenariju Radoša Bajića. Tu je iskrslo nekoliko velikih problema. Dosadašnja istoriografija je pratila samo nekoliko glavnih aktera, pa čak ni njih dovoljno precizno. Radoš Bajić se našao pred nezahvalnim zadatkom da oživi i inače protivrečne istorijske ličnosti, na osnovu još protivrečnijih, međusobno često suprostavljenih, podataka.

Kako je izašao na kraj sa tim izazovom? Pre svega, dogovorili smo se oko osnovnog principa pristupa istorijskim ličnostima i događajima. Tamo gde ima podataka, trebalo je izvršiti pažljivu rekonstrukciju. Tamo gde ih nema, trebalo je ostati veran duhu vremena. Dakle, trebalo je da i ti fiktivni detalji koji nastaju iz imaginacije i kreativnosti autora, budu istorijski verovatni i mogući. A sve to trebalo je uraditi na jedan umetnički nov način.

Mišljenja sam da je Radoš Bajić uspeo u tom ogromnom poduhvatu. Istorijske ličnosti prikazane su verno, koliko je to bilo moguće na ovom stepenu istorijskih saznanja. Da bi se stekao uvid u tačnost Bajićeve vizije, treba, na primer, uporediti njegov lik Tita i ostalih komunista sa ranijim umetničkim predstavama. Pre svega, treba istaći da je Tito ranije prikazivan u jednoj nadljudskoj, nerealnoj perspektivi, a da skoro nikada nisu prikazani njegovi najbliži saradnici.

Kod Radoša Bajića po prvi put gledamo jednu realističnu i ljudsku sliku Tita, a takođe i po prvi put vidimo njegove prave saradnike (Đilasa, Tempa, Rankovića, Davorjanku, Neškovića), koji do sada nikad nisu bili umetnički prikazivani. Bajić je vešto zaobišao neke zamke, kao što je odnos Tita i Mustafe Golubića. U skladu sa osnovnim principom, da ono što nije proverena istorijska činjenica, bude umetnički domišljeno tako da bude istorijski moguće, Bajić vešto izvodi priču o Golubiću ne prelazeći granicu špekulacija i mitova. Sve to je prikazano bez ideoloških predrasuda, a sa jednim ljudskim i istorijskim razumevanjem.

Do sada nismo imali tako ubedljivu ljudsku sliku vođe revolucije i njegovih saradnika. A rekonstrukcija Titove delatnosti u prvim mesecima rata je bila najlakši zadatak. O svim drugim ličnostima, uključujući i Dražu Mihailovića, postoji još manje podataka nego za Tita. Radoš Bajić je za sve svoje istorijske likove uspeo da ispripoveda istoriografski verodostojne priče. Neki od njegovih likova, kao što Dušan Simović, kralj Petar, Aleksandar Mišić, Milan Nedić i drugi, prikazani su izuzetno dramatično, a opet istorijski tačno. Sukob Mihailovića i Pećanca, takođe je po prvi put umetnički predočen.

Isto tako, Bajić je uspeo da pronađe neobično originalan ugao u rekonstrukciji istorijskih događaja koji su do sada bili skoro potpuno zanemareni, a koji su i istorijski značajni, a i veoma filmični. Tako su napad Nemaca na Sipski kanal i eksplozija Smederevske tvrđave pretvoreni u moćne slike, koje simbolizuju dramatičnost i tragiku Drugog svetskog rata.

Jedna od najvećih istoriografskih vrlina Bajićevog teksta je stvaranje istorijski verodostojnih likova iz naroda. Porodica Taralića iz Planinice, pop Ljubinko, učitelj Živadin, Milisav i drugi likovi iz naroda, sociološki verno odražavaju ljude, društvene grupe i odnose na srpskom selu.

Uopšte gledano, istorijski kontekst događaja u seriji dat je korektno, atmosfera dočarana, a hronologija događaja striktno poštovana. Kao posebnu vrednost ističem ocenu da je u seriji velikim istorijskim događajima, a posebno ličnostima, data ljudska dimenzija, bez jednostranih prikaza i vrednovanja. Autor se nije opredeljivao niti je vidna namera prevrednovanja srpske istorije, ni produbljivanja podela, već razumevanje složenosti procesa i događaja kao i uloge stvarnih ličnosti, ali i malih (običnih) ljudi u velikim događajima.

Na osnovu svega rečenog, smatram da će televizijska serija Radoša Bajića promeniti istorijsku svest većine našeg naroda u smeru uravnoteženije slike o 1941. godini i uopšte o ratu 1941-1944, da će doprineti smirivanju strasti, relativizovanju podela i istorijskom pomirenju. Svakako, obaveza autora i producenata mora biti da u narednim ciklusima ovog serijala kontinuirano nastavi da prati svoje junake i istorijske događaje do kraja okupacije i građanskog rata u Srbiji.