Enciklopedija za radoznale: Temska i druge priče

Par kilometara od Žabara, na velikoj livadi iznad sela Porodin, smešteno je tajanstveno i gotovo neistraženo srednjevekovno groblje sa monumentalnim pločama koje su ukrašene arhaičnim simbolima. Stručnjaci smatraju da najstariji spomenici potiču iz XIV veka.

Temska

Severozapadno od Pirota, na udaljenosti od 15 km, drugo po veličini u pirotskom kraju nalazi se selo Temska. Smešteno je u podnožju Stare planine okruženo sa više više bregova i brežuljaka, dok je sa južne strane ravna i obradiva površina Golemo polje. U okolini Temske postoje tragovi naselja iz rimskog doba, kao i srednjevekovna tvrdjava i manastir Svetog Đorđa iz 14. veka u narodu više poznat kao "Tamački manastir". Selo se sastoji iz više mahala sa izuzetno starim kućama. Selo je dobilo naziv po srednjevekovnom gradu, koji je tu postojao.

Brankovina

Nedaleko od Valjeva, kraj puta za Šabac, smeštena je Brankovina, jedinstvena prostorna, kulturna i istorijska celina. Samo naselje se ubraja među najstarija u valjevskom kraja. U srpsku istoriju ulazi tokom XVIII veka, vojevanjem kneza Alekse Nenadovića u austro-turskom ratu. Posle njegovog pogubljenja 1804. godine, vojskom u ovom kraju komandovao je vojvoda Jakov Nenadović a diplomatiju ustanika vodio Prota Mateja. Oni i svi Nenadovići, do književnika i putopisca čika Ljube, počivaju uz brankovinsku crkvu. U drugom delu senovite porte je humka Desanke Maksimović, koja je ovde prva slova sricala.

Bela Palanka

Bela Palanka je podignuta na temeljima antičke Remizijane, jednog od najstarijih mesta na Balkanu. Prema čuvenom istorilčaru, Konstantinu Jiričeku, naselje su osnovali Kelti oko 280. g.p.n.e., ali ima hipoteza da su to uradili pre njih Tribali 292. g, pa čak i 335. g. Keltolozi smatraju da je dobila je ime po keltskom plemenu Remima (Remoi, Remi) a trakoloziosnivanje grada pripisuje tračkom etnosu, a ime grada izvodi od tračkog ličnog imena Remesis, Romesis. U samom gradu ima više atraktivnih arheoloških spomenika.

Snimatelj: Periša Đinđić

Stručni saradnik: Milutin Dedić

Autor: Miodrag Zupanc