Nevernica ili žrtva političke ambicije?

Kada je lepa vizantijska princeza Evdokija krenula put Srbije kako bi se udala za srednjeg sina Stefana Nemanje, verovatno nije mogla ni da pretpostavi da će u istoriji biti obeležena kao nevernica koju će muž pod sramnim okolnostima proterati sa dvora.

Prva strankinja na srpskom dvoru, sinovica vizantijskog cara Isaka II Anđela, došla je u Srbiju kako bi dodatno učvrstila veze Vizantije i kraljevine u rađanju.

Evdokiji je bilo potrebno neko vreme da se privikne na skromnost srpskog dvora i odsustvo luksuza na koji je navikla u domovini, ali joj je imponovalo što su joj za supruga odabrali mladog, sposobnog, naočitog i talentovanog budućeg vladara.

Prve godine braka lepa princeza provela je mirno i povučeno, posvećena mužu i rađanju dece, a za deset godina koliko je potrajao njen brak sa Stefanom rodila mu je četvoro dece – sinove Stefana Radoslava, Predislava, Stefana Vladislava i kćerku Komninu.

Međutim, sve se promenilo onog trena kada je Stefan Nemanja vlast prepustio svom sinu Stefanu, a Evdokija postala velika županka. Naviknuta na vizantijske običaje prema kojima su avguste, žene vladara, imale učešća u vladavini svojih supruga i Evdokija je počela da se pita oko državnih pitanja.

Da li je to bilo ono što je Stefanu zasmetalo, jer je mudri vladar osetio da će mu biti sve teže da s godinama kontroliše svoju suprugu, koja je naročiti uticaj imala na njegovog naslednika i najstarijeg sina Radoslava, ili je shvatio da mu brak sa Evdokijom ipak neće doneti toliko željenu krunu, tek ovaj brak lagano je počeo da gubi draž za supružnike.

Evdokija je navodno svome mužu zamerala brojna neverstva te odlučila da mu i sama uzvrati istom merom, što je bila sramota s kojom Stefan nije želeo da se nosi zbog čega je jedne noći princezu gotovu nagu, samo u košulji proterao sa dvora. Time što joj je skinuo haljine i sva obeležja vladarke, Stefan je na simboličan način pokazao njenu nedostojnost da nosi titulu velike županke.

Neki izvori navode i da je princeza proterana jer je obolela od šuge, dok mnogi smatraju da je Stefan dobro promislio kako da svoju suprugu dovoljno diskredituje ne bi li dobio razvod i time sebi trasirao put ka novoj ženidbi koja će ga približiti kraljevskoj kruni koju je toliko želeo. Tek, Evdokija je bila osramoćena i utočište je pronašla kod Stefanovog starijeg brata Vukana, čime je omogućila da braća, čiji je odnos nakon Stefanovog stupanja na vlast već postao hladan, otvoreno počnu da pokazuju netrpeljivost i na kraju stupe u sukob.

Tako je vizantijska princeza postala prva žena Nemanjića koja je proterana iz Srbije, a njen brak sa Stefanom razrešila je carigradska crkva. Ipak, reči koje je Stefan zabeležio u svom žitiju po mnogima svedoče o velikom bolu koji mu je princezino neverstvo zadalo kada kaže: "Časna žena u domu muža svoga draža je od svakoga bisera i dragoga kamena."

Osramoćena ali ne i poražena, Evdokija se nakon ovog braka udavala još dva puta, ali nijedan joj nije doneo sreću. Po povratku u domovinu prvo je postala ljubavnica, a zatim i supruga Aleksija V Duka, rođaka i bivšeg cara, koji se sukobio s njenim ocem zbog čega je bio i oslepljen. Aleksija su naposletku pogubili Latini, a Evdokija je završila u naručju Lava Zgura, vladara Napulije, Argosa i Korinta. Ovaj brak bio je kratkog veka jer je Lav ubrzo poginuo, a Evdokija se preselila u Malu Aziju kod sestre Ane.

Da li je Evdokija bila samo pion u političkoj igri svog prvog supruga ili je i sama doprinela svojoj zlosrećnoj sudbini, ostaje tajna koju pokriva patina prohujalih vekova.