Ana Dandolo

Prva žena koja je ponela titulu srpske kraljice bila je supruga Stefana Prvovenčanog, prvog srpskog kralja.

Ana Dandolo je bila unuka moćnog mletačkog dužda Enrika Dandola. Počiva u manastiru Sopoćani, gde se nalazi i freska posvećena trenutku njene smrti, kada joj dušu prihvata anđeo, dok joj kraj uzglavlja stoje Hristos i Bogorodica.

Stefan se oženio Anom (koja je Stefanu bila treća žena) 1217. godine i sa njom imao sinove Predislava (kasnije arhiepiskop Sava II) i Uroša (kasnije kralj Stefan Uroš I).

Ana je bila ćerka Ranijera Dandola, vicedužda Venecije i prokuratora San Marka. Njen deda bio je čuveni dužd Enriko Dandolo, koji je tokom Četvrtog krstaškog rata organizovao napade na Zadar (1202) i Carigrad (1204).

Porodica Dandolo je u to vreme imala veliki uticaj jer je jedan njen pripadnik, Jovan Dandolo, bio i dubrovački knez. Dubrovačka opština je upravo 1215. godine sklopila vrlo povoljan, pre svega trgovački ugovor sa srpskim županom. Koliko je knez Jovan imao udela pri sklapanju braka, nije poznato.

Pošto su krstaši u Četvrtom krstaškom ratu 1204. zauzeli Carigrad i srušili Vizantijsko carstvo, Stefan Prvovenčani je potražio podršku na zapadu i našao ju je kod Mlečana.

Venecijanka Ana Dandolo krunisana je zajedno sa Stefanom 1217. godine u Crkvi Sv. Petra i Pavla u Rasu.

Činjenica je da je kraljica Ana nadživela svog supruga skoro pune četiri decenije. Na takav zaključak jasno upućuje čuvena freska "Smrt kraljice Ane Dandolo", koja je naslikana na severnom zidu priprate Crkve Sv. Trojice u Sopoćanima.

Na fresci je prikazana kraljica Ana na odru u trenutku kada njenu dušu prihvata anđeo, a na njenom uzglavlju pojavljuju se Hristos i Bogorodica. Oko odra je okupljen srpski dvor.

Njen sin i kralj Uroš Ι predstavljen je u vladarskoj odeždi s krunom na glavi, iza njega stoje prinčevi Dragutin i Milutin, a iza njih princeza Brnča, dok levu ruku kraljice drži i ljubi njena snaha kraljica Jelena.

Na fresci je naslikan i arhiepiskop Sava II. Ana je, dakle, očigledno nadživela svog supruga. Postavlja se pitanje kada je nastao sopoćanski živopis. Opšteprihvaćena teza je da je nastao između 1263. i 1268. godine. Tada treba smestiti i smrt Ane Dandolo.