Enciklopedija za radoznale

Momčilov grad

Momčilov grad je utvrđenje kraj Nišave u današnjem Pirotu. Po predanju se pripisuje vojvodi Momčilu. Podignuto je za vladavine kneza Lazara. Osmanlije su uspele da ga zauzmu, ali ga je 1386. godine povratio vojvoda Dimitrije, što je bio jedan od povoda za Kosovsku bitku 1389. godine. Tokom prve polovine XV veka nalazio se na prostoru srpsko-osmanlijskih sukoba, tako da se povremeno nalazio u posedu srpskih despota Stefana i Đurđa, nakon čega je trajno priključen Otomanskoj imperiji. Utvrđenje je bilo u vojnoj upotrebi sve do prve polovine XX veka.

Tešnjar

U Valjevu, na desnoj obali reke Kolubare sačuvana je jedinstvena gradska celina 19. veka, koja skromnom arhitekturom ilustruje ekonomske prilike vremena u kome je nastala. Okosnicu današnjeg sačuvanog jezgra čini dvadesetak kuća građenih u bondručnoj konstrukciji iz prve polovine 19. veka, sačuvanih u gotovo neizmenjenom obliku. U prizemnim zgradama do ulice su zanatske radnje i trgovine, a u zadnjem delu se stanovalo. Ulične zgrade, zajedno sa zaleđem i dvorištima čine jedinstvenu, izuzetnu celinu u Srbiji.

Hadži Ruvim u Bogovađi

Najznačajniji istorijski objekat na teritoriji opštine Lajkovac je manastir Bogovađa, spomenik kulture od velikog značaja. Verovatno je podignut početkom XV veka. Pred kraj 1803. godine u manastiru je održan sastanak knezova i viđenijih ljudi tadašnje Srbije, na kojem je odlučeno da se podigne buna protiv otomanske vlasti. Skup je održan u manastirskom konaku na predlog Hadži Ruvima, arhimandrita manastira Bogovađa. Hadži Ruvim se smatra ne samo najobrazovanijom već i najuticajnijom ličnošću u predvečerje Prvog srpskog ustanka. Sovjet je u konaku manastira Bogovađa zasedao od septembra 1805. godine do oslobođenja Smedereva (novembra iste godine), ukupno oko dva meseca.

Restauracija Feliks Romulijane

Carska palata Feliks Romulijana (Felix Romuliana) kod Zaječara deo je kasnoantičkog kompleksa Gamzigrad, koji je izgrađen između 297. i 311. godine naše ere prema zamisli imperatora Gaja Valerija Galerija Maksimilijana. Gamzigrad, odnosno Feliks Romulijana, otkrivena je krajem 19. veka, a 50-ih godina 20. veka počela su intenzivna istraživanja tog lokaliteta. Istočna kapija carske palate Romulijana, koja je 2007. godine upisana na Listu svetske prirodne i kulturne baštine UNESKO-a, predstavlja jedinstveni primer tradicionalne rimske arhitekture iz perioda druge tetrarhije.

Snimatelj: Periša Đinđić
Stručni saradnik: Milutin Dedić
Autor: Miodrag Zupanc