Trezor

Šezdeset godina od prvog magnetoskopa Televizije Beograd

Prenosi proslave Dvadesetogodišnjice Revolucije u Užicu i Prva konferencija nesvrstanih u Beogradu, u daljem razvitku Televizije Beograd, označiće prekretnicu. U junu 1961. godine nabavljena su dva magnetoskopa. Prva upotreba Magnetoskopa bila je 3. jula kada je na magnetoskopu u Beogradu usnimljeno otkrivanje Titovog spomenika u Užicu. Prvo magnetoskopsko usnimavanje na dvoinčnu traku obavio je inž. Milivoje Šarčević. Septembra iste godine, na Beogradskoj konferenciji manetoskop se već uveliko koristi. Iako su u ovo vreme samo služili da se prenosi i kompletno pripremljene emisije iz studija na magnetnu traku i snimci odložno emituju, magnetoskopi su nagoveštavali zalazak "žive televizije", koja je sama suština TV medija.

Televizija u Užicu 1961 - Centralna proslava 20 godina od revolucije, 4. jula 1961. u Titovom Užicu stavila je televiziju pred, do tada, najveći zadatak. Za taj događaj bile su objedinjene snage svih JRT centara. Osnovni problem je bio taj što Titovo Užice još nije bilo uključeno u područje pokrivanja jugoslovenske televizijske mreže. Dva para prenosnih uređaja za radio-usmerene veze montirali su na brdu iznad Titovog Užica i na Ovčaru inženjer Borivoje Topalović i tehničari Milorad Krunić i Petar Stanić, a dva magnetoskopa specijalno nabavljena za ovaj događaj montirao je stručnjak RCA uz pomoć Milivoja Šarčevića, kome je tada magnetoskop bio diplomski rad. Bila su angažovana dvoja reportažna kola (Studija Beograd i Studija Ljubljana), dve filmske tonske kamere (Studija Beograd i Studija Zagreb), osam nemih filmskih kamera (šest Studija Beograd i po jedna Zagreba i Ljubljane), četiri automobila, rasvetni park... Ovom opremom rukovala je ekipa od blizu sto ljudi - novinara, tehničara, izvođačkog osoblja, snimatelja, tonaca, električara, vozača i drugih zanimanja. Za sve je bio obezbeđen smeštaj i ishrana imrovizovanom kampu u centru Užica. Prvi prenos iz Titovog Užica, 2. jula, fudbalska utakmica "Partizan" - "Velež" izvršila je, kao i sve docnije sportske prenose, ekipa Studija Ljubljane; 3. jula, prenos svečanog otkrivanja spomenika Titu na centralnom trgu realizovala je ekipa Studija Beograd; za vreme prenosa otkrivanja spomenika, izvršeno je prvo snimanje na magnetoskop u Televiziji Beograd. Zahvaljujući reprodukciji sa magnetoskopa, snimak svečanosti mogao se ponovo videti iste večeri. Bio je to veliki događaj i za gledaoce. Sutradan, 4. jula, izvršen je prenos sa dočeka Tita u Užicu i velikog mitinga u Krčagovu. Popodne 3. i 4. jula bila su još dva prenosa sportskih događaja, kao sastavni delovi čitave manifestacije. U roku od tri dana izvršeno je pet prenosa i oko 50 filmskih snimanja. Filmovi su specijalnim helikopterom prebacivani u Beograd, u laboratoriju. Prvi magnetoskopski snimak prenosa manifestacija u Užicu nije sačuvan, postoje samo filmski materijali koje su snimali snimatelji Televizije Beograd, a koristio novinar Simo Gajin u specijalnom programu emitovanom 1. januara 1962, a koje "Trezor" reprodukuje.

- Proizvedeno 1961, emitovano 01.01.1962; Redakcija informativnog programa; reprizirano u "Trezoru" 09.07.2012, 30.05.2016

Televizija, majka i maćeha, spot - Od 1958. emitovanje programa je išlo uživo iz studija ili reportažnih kola Nabavkom magnetoskop emisije su se mogle snimati i čuvati. Počelo se sa fondom od 10 dvoinčnih VTR traka; do početka sedamdesetih godina doguralo se do 600 traka, a kada se polovinom osamdesetih prešlo na novi format u magacinu je bilo oko 8.400 traka i na njima najmanje tri puta toliko emisija. Večito siromaštvo uz koje ide i nestašica traka osnovni je razlog što Televizija Beograd nije sačuvala sve svoje proizvode. Večiti nedostaci pogleda u budućnost i odgovornosti prema audio-vizuelnom zapisu kao delu nacionalnog i kulturnog blaga.

- Snimatelj Veljko Jevtović, tekst kazuje Radivoje Andrić, montažer Đorđe Anđelković, autor Bojana Andrić
- Premijerno emitovanje skraćene verzije u "Trezoru (emitovano u celini premijerno 06.06.2003, reprizirano 25.11.2003, 20.08.2015, 30.05.2016, 12.06. i 22.10.2018, 20.05.2019), Redakcija za istoriografiju, odgovorni urednik Bojana Andrić

Dragocenost iz Trezora - U oktobru 2003. godine, prilikom uobičajnog presnimavanja starih traka, presnimljeno je i 14 minuta jednog neidentifikovanog zapisa. Naknadnim istraživanjem u "Trezoru" utvrđeno je da se radi o slučajno sačuvanih 14 minuta TV komedije realizovane po pričama Stevana Sremca u režiji Vladimira Petrića i Jovana Konjovića i emitovane 23. oktobra 1961. godine. Ako znamo da je prvi magnetoskop počeo da se koristi (probno jula 1961) a redovno od 1. septembra iste godine, i da je tek od tada počelo postupno da se prelazi sa živog emitovanja na snimanje i odložno emitovanje, onda je ovih 14 minuta prava dragocenost. Komentar o ovom otkriću daće za "Trezor" prof. Vlada Petrić, jedan od prvih reditelja na Televiziji Beograd, profesor Fakulteta dramskih umetnosti, profesor Harvardskog univerziteta, teoretičar i istoričar filma, autor prve knjige eseja objavljene kod nas Osma sila - televizija kao komunikativno i izražajno sredstvo, za koju je dobio nagradu na prvom konkursu RTB za delo iz oblasti masovnog komuniciranja. Sećanje na davne dane prvih snimanja i o ovom najstarijem TV snimku, izneće i Dragan Stojanović, kamerman koji je u Televiziji Beograd radio od 1958 do 1996. godine.

- Učesnici prof. dr Vlada Petrić, kamerman Dragan Stojanović, sagovornik Bojana Andrić
- Snimatelj Slobodan Ratković, grafička obrada Nebojša Rašić, montažer Vladica Igov, autor Bojana Andrić
- Snimano 13.11.2003, 04.02.2004; premijerno emitovano u "Trezoru" 04.02.2004, reprizirano 19.08.2004, 07.03.2013, 30.05.2016, 12.06.2018, 14.11.2019, 19.06.2020 (RTS SVET); Redakcija za istoriografiju, odgovorni urednik Bojana Andrić