Savin vrt: Svetosavlje

U prvoj epizodi - "Životni put" prikazali smo Sv. Savu kao istorijsku ličnost, u drugoj epizodi - "Autokefalnost" ključne momente na istorijskoj sceni srednjovekovne Srbije i put do sticanja samostalnosti Srpske pravoslavne crkve. Treća epizoda - "Pravoslavni zakonici" bavi se književnim i pravnim delima u čijem formiranju je nerpikosnovena uloga Sv. Save. Četvrta epizoda - "Svetitelj" uvodi u suštinu i značaj kulta, relikvija, svetih moštiju, svetih mesta, srednjovekovne srpske književnosti i prati ikonografsku genezu lika Sv. Save na freskama i ikonama od 13. veka do polovine 20. veka. U poslednjoj, petoj epizodi - "Svetosavlje" bavimo se pitanjem reaktualizacije svetosavskog sistema vrednosti i perspektive očuvanja srpskog kolektivnog duhovnog bića pred izazovima savremenog procesa globalizacije.

Ideja vodilja kroz sve epizode bila je traženje kontinuiteta na svim planovima srpskog pravoslavnog bića. Osam vekova koji nas razdvajaju od epohe Sv. Save ne samo da nisu umanjili značaj njegovih dela već su u savremenim uslovima naučna tumačenja dobila adekvatniji izraz.

Kompleksna i duboka priča o Sv. Savi je i priča o istoriji Srpske pravoslavne crkve. Kroz razgovor sa galerijom stručnjaka - istoričara, teologa, istoričara umetnosti, filozofa, istoričara književnosti i arheografa rasvetljavamo, tumačimo, potvrđujemo, stvaramo široki spektar saznanja o Sv. Savi, svetosavskom učenju, svetosavskom predanju, svetosavlju, o srpskom srednjem veku, književnosti i umetnosti koja je stvarana pod okriljem Crkve.

"Harmonično ustrojstvo srpske crkve i države ustanovljeno sa prvim Nemanjićima imalo je svoj prirodni kontinuitet i bilo je u stalnom usponu sve do pada u tursko ropstvo i gubitka srpske države. Od tog vremena srpski patrijarh, shodno turskom zakonu "milet-baša", postaje srpski etnarh, te preuzima i određene političke prerogative koje nije imao u nemanjićkom periodu. Srpska crkva postaje jedini nosilac narodnog jedinstva, jedina ustanova očuvanja istorijskog pamćenja srpskoga naroda", podseća teolog dr Mirko Sajlović.

"Atanasije Nikolić je bio prvi rektor, ne bi postojalo bez njega Društvo srpske slovesnosti niti prvi moderni zatvor u Srbiji, niti prva privatna Škola crtanja, niti prvi udžbenik Algebre. I to je samo početak. On uvodi Sv. Savu u školski sistem, on spaja svetosavlje sa sistemom u školi u 19. veku", kaže Aleksandra Ninković Tašić.

"Vladika Nikolaj Velimirović, potonji Sveti Nikolaj Žički, u predgovoru za knjigu Justina Popovića, potonjeg Svetog Justina Ćelijskog - "Svetosavlje kao filosofija života" kaže da je svetosavlje pravoslavno hrišćanstvo srpskog stila i iskustva.

A pojam svetosavlje je nastao kao kovanica osmišljena od strane studenata Bogoslovskog fakulteta u Beogradu između dva svetska rata", objašnjava filozof dr Vladimir Cvetković.

"Ako definišete Svetosavlje u usponu 21. veka i ako postavite definiciju, pa naravno ono što ima u 13, 15, 17, 18. veku možda neće odgovarati vašoj definiciji. Svetosavlje je dvadesetovekovni pojam kao i Kosovski zavet, Vidovdanska etika, Kosovsko opredeljenje. Ako shvatite da se pojam menja 800 godina, u njemu uočavamo nanose vremena, epohe, u isto vreme srž ostaje ista. Ja ne bih razdvajao ono što je izrazito hrišćansko iskustvo od onog što je iskustvo jednog naroda, što bismo mogli da nazovemo svetosavlje. Iskustvo jednog naroda je samo potvrda onog što je univerzalno hrišćansko iskustvo", kaže istoričar dr Miloš Ković.

Scenaristi: dr Mirko Sajlović i Petar Jakonić
Urednik: Ivana Kovačević
Montažer: Oblak Jurišin Kaufman
Direktor fotografije: Aleksandar Beatović
Reditelj: Violeta Petrović
Producent serije: Milorad Konrad

Tekst u seriji čitao Žarko Obračević
Lektor Boja Jovčić Talijan