Zaboravljeni umovi Srbije

U okviru serije Zaboravljeni umovi Srbije prikazivane su biografije ljudi različitih profesija i raznolikih delanja u sada već prošlim društvenim prilikama. Istoričari su nekako živeći i sami u doba istorije, zauzimali posebno mesto u odnosu na tumačenja sudbine srpskog naroda. Nova epizoda ove serije bavi se Stanojem Stanojevićem jednim od najistaknutijih istoričara svoga doba, piscem značajnih knjiga iz te oblasti, iza koga je ostalo više od 600 članaka i višetomnih naučnih radova.

Stanoje Stanojević se posle gimnazije odlučuje na studije istorije u Beču. Već u to doba, uticaj Ilariona Ruvarca tada već veoma cenjenog i priznatog istorika, omogućila je Stanojeviću uvid u značaj proučavanja starih životopisa kao važnih izvora za srednjevekovnu istoriju. Njegovi studentski radovi bili su jedni od ozbiljnijih na bečkom Filozofskom fakultetu, i cenili su ga ne samo njegovi mentori, već je njegov ugled porastao, u tolikoj meri, da je već tada „stao u prvi red naših istorika" kako su za njega tada govorili.
Stanojević je doktorirao sa tezom iz srpske srednjevekovne istorije i pokazao da je u potpunosti ovladao metodologijom naučnog rada, a da pred njim stoji plodan i uspešan akademski život. Kasnije, vizantološke studije u Petrogradu, omogućile su Stanojeviću potpunije i dublje razumevanje celokupnog našeg političkog i duhovnog stvaranja kao nacije, što će mu u potonjim radovima biti veliki oslonac. Iz Petrograda, on i njegov kolega Jovan Radonić odlaze za Moskvu gde prikupljaju značajnu građu o odnosima Srbije i Rusije. Nakon jednogodišnjeg boravka u Rusiji, odlaze u Carigrad gde su radili kao predavači u srpskoj gimnaziji i u ruskom Arheološkom Institutu. Stigavši i do Minhena, kod tada čuvenog vizantologa, prof. Karla Krumbahera Stanojević uspeva da upotpuni svoje znanje. Pored toga što je radio i kao docent srpske istorije u Velikoj Školi kroz čitav svoj pedagoški angažman, koji otpočinje od tog trenutka i sa prekidima traje do kraja njegovog života, zalagao se i za reformisanje dotadašnjeg obrazovnog programa. Kada je 1905. godine Velika Škola prerasla u Univerzitet, Stanojević je imenovan za vanrednog profesora pri istoj katedri, 1919. godine, a potom je izabran za redovnog profesora Beogradskog univerziteta, i za redovnog člana Srpske kraljevske akademije

Za vreme Balkanskih ratova bio je u štabu dunavske divizije prvog poziva i pratio je vojsku pri njenim operacijama. Posle sloma Srbije prelazi u Italiju, u Rim, gde je izvesno vreme radio u Vatikanskoj biblioteci. Po želji srpske vlade, odlazi za Petrograd, maja 1916. god. Tu je, kao izabrani profesor držao predavanja na Univerzitetu i slao izveštaje o stanju u Rusiji. Nakon početka ruske revolucije vratio se na zapad, u London i Pariz gde je držao predavanja u londonskoj Akademiji i na Sorboni. U Parizu je ostao i nakon završetka rata kao član jugoslovenske delegacije za pregovore o miru.
Stanojević je okupio radni tim od 200  naučnika i umetnika iz najrazličitijih oblasti u radu na enciklopediji. Njegova Narodna Enciklopedija, i danas aktuelna, u četiri toma, prvo je takvo delo u našem narodu. On je takođe, organizovao je Istorijsko Društvo u Novom Sadu i od 1928. godine postao direktor Istorijskog glasnika. U isto vreme, postao je i predsednik Jugoslovenskog istorijskog društva i direktor Jugoslovenskog istorijskog časopisa. Bio je predsednik Jugoslovensko-nemačkog društva u Beogradu sve do smrti. Kao naučnik i profesor, Stanojević se u svojim studijama trudio da ne samo bolje i potpunije objasni našu prošlost, već i da ta otkrića postavi u globalni kontekst. Naročito je podvlačio uticaj Vizantije na našu srednjevekovnu kulturu i državni život. U ovoj činjenici leži njegov lični doprinos u razvoju naše istoriografije.

Stanojevićeva najznačajnija dela jesu Vizantija i Srbi, Istorija Srpskog naroda, štampana 1908. godine uoči aneksije Bosne i Hercegovine. Pre prvog svetskog rata 1912. god. Stanojević je u časopisu Glas počeo da objavljuje Studije o srpskoj diplomatici, koje su završene tek godinu dana pre njegove smrti. Jedno od njegovih testamentarnih dela bilo je sastavljanje i uređenje prve Narodne enciklopedije srpsko-hrvatsko-slovenačke; delo koje je u značajnoj meri ušlo u Enciklopediju Leksikografskog zavoda, kao i u čuvenu Prosvetinu Enciklopediju. Pred kraj života pripremao je veliku Istoriju srpskoga naroda u devet tomova, delo koje bi predstavljalo krunu njegovog četrdesetogodišnjeg naučnog rada. Na žalost, nije stigao da je dovrši. O aktuelnim i načelnim pitanjima iz savremenog života pisao je često u dnevnoj štampi, a naročito u beogradskoj Politici, čiji je bio jedan od osnivača. Stanoje Stanojević bio je sistematičan i vredan radnik koji je mnogo pažnje posvetio izvorima, našoj diplomatici i kritici istorijskih izvora. Prihvativši kritički metod Ilariona Ruvarca, Stanojević je svojim radovima doprineo pobedi samog kritičkog pravca u srpskoj istoriografiji i time u značajnoj meri doprineo razvoju naučne obrade naše istorije. Čovek, koji je čitav svoj život posvetio izučavanju i prosvećenju sopstvenog naroda kojeg je iskreno voleo i verovao u njega.

Stanoje Stanojević, profesor Beogradskog univerziteta, predavač i saradnik mnogih evropskih univerziteta, redovni član Srpske kraljevske akademije, dopisni član Rumunske akademije nauka u Bukureštu, Češke akademije u Pragu i Nemačke akademije u Minhenu, umro je 1937. god u bečkom sanatorijumu „Lev", usled postoperativne komplikacije. Na opelu, koje je obavljeno na Novom groblju u prisustvu izaslanika Njegovog Veličanstva Kralja, članova Akademije, profesora Univerziteta, studenata i mnogih poštovalaca, činodejstvovao je vikarni episkop Vikentije Prodanov, budući patrijarh Srpske pravoslavne crkve. Za života veoma značajna figura srpske nauke, posle smrti, kao i sve ličnosti iz serije, surovo zaboravljen. Da li je neka druga istorija, koja je na specifičan način došla posle njega, zapravo doprinela javnom raskrštanju sa slavnom prošlošću, ostaje, ako ništa drugo, a ono bar, da se razmišlja.

Stanoja Stanojevića igra Ivan Jagodić a u ostalim ulogama pojavljuju se i Mile Stanković, Aleksandar Đurica, Andrej Šepetkovski, Ljiljana Dragutinović, Kalina Kovačević, Miodrag Krstović, Milena Vasić-Ražnatović, Aleksandar Dunić, Uroš Zdjelar...
Scenarista je Ljubinka Stojanović.

Ekipa koja je zaslužna što ova serija jeste zapažena i uspešna, mnogobrojna je, pa izdvajamo samo neke od članova, kao što su: kostimograf: Suzana Gligorijević; scenograf: Miroslava Andrejević; montažer: Nenad Džodić; dizajneri zvuka: Velibor Hajduković i Nebojša Zorić; muzički urednik: Jelena Vlahović; direktor fotografije: Zoran Sinđelić. reditelj i koscenarista: Petar Stanojlović.