Sudbina poljoprivrednih kombinata: Osnivanje

Vlada Federativne Narodne Republike Jugoslavije osnovala je 1945. godine Ministarstvo agrarne reforme i kolonizacije, sa osnovnim zadatkom da izvrši eksproprijaciju zemljišta. Tako je zemljište oduzeto onima koji su imali iznad maksimuma i podeljeno seljacima, državnim poljoprivrednim dobrima i državnim preduzećima.

U vreme nastajanja poljoprivrednih dobara na jednoj strani bili su kolonisti, radnici, seljaci bezemljaši i partijski drugovi. Na drugoj - predratna intelektualna elita, i domaćini od kojih su mnogi ostali bez imovine, zemlje i stoke.

Zašto su osnivani poljoprivredni kombinati? Da li je u trenutku kada je u Evropi prosečna veličina poljoprivrednog poseda bila 15 ha ukrupnjavanje obradivih površina u Jugoslaviji moglo da bude izazov za povećanje prinosa i modernizaciju poljoprivrede? Da li je razlog bio podsticanje poljoprivrede i ekonomskog razvoja ili su to bile ideološke tvorevine kroz koje je na najlakši način započeta transformacija privatne u državnu, odnosno društvenu svojinu? Na čemu se bazirao njihov rad? Na principima tržišne ekonomije ili na sigurnom otkupu viškova i potpunoj zaštiti od strane države?

U prvoj emisiji ciklusa, koji ima četiri epizode, učestvuju osnivači poljoprivrednih kombinata, profesori novosadskog i beogradskog Poljoprivrednog i Pravnog fakulteta, poljoprivredni analitičari i oni koji su radili u ovim nekadašnjim poljoprivrednim gigantima.

Zahvaljujući arhivu RTS, neki od gledalaca imaće priliku da se podsete a mnogi da prvi put vide kako su izgledale posete Josipa Broza Tita, koji je u društvu članova kraljevskih porodica, uglednih diplomata i političara tadašnjeg vremena obilazio poljoprivredne kombinate i pokazivao ih kao mala privredna čuda. Podsetićemo se poljoprivrednih kombinata iz Zrenjanina, Pančeva, Bečeja, Srbobrana i mnogih drugih koji danas ne postoje, a pre dvadesetak godina bilo ih je pedeset i snabdevali su polovinu srpskog tržišta hranom.

Montažer Marija Bogičević
Urednik emisije Aleksandra Šarković