Enciklopedija za radoznale

Zdanje Malog Riste

Kuća porodice Hristić predstavlja najbolje očuvani spomenik tradicionalne arhitekture iz sredine XIX veka u Pirotu. Pripadala je uglednom pirotskom trgovcu Hristi Jovanoviću. Po predanju građena je dve godine i dovršena je 5. aprila 1848. godine. O tome svedoči urezan tekst na spratu kuće. Za zidanje kuće, Malom Risti, kako su ga zvali, bila je potrebna dozvola od turskih vlasti, jer je nameravao da to bude velika kuća na sprat. Tako je, na periferiji Pirota, podignuta jedna od najraskošnijih hrišćanskih kuća u Pirotu onog doba. Na žalost, nigde ne postoje podaci o majstorima koji su je podigli.

Lazarev grad

Arheološki park Lazarev grad je ostatak srednjevekovnog grada u Kruševcu, koji je podigao knez Lazar kao svoju prestonicu i vojno utvrđenje, po svemu sudeći 1371. godine, kada kao najmoćniji oblasni gospodar učvršćuje vlast na čitavoj osvojenoj teritoriji. Građen po modelu i na iskustvima vizantijske i srpske odbrambene arhitekture prethodnog perioda, kompleks je najverovatnije podignut u dve faze: "mali grad" (glavna kula, rampa, rov i jedna manja kula) i palata sa pratećim objektima u jugozapadnom delu, zidani su istovremeno i nešto ranije u odnosu na ostale profane građevine, utvrde "velikog grada" i crkvu Lazaricu. Pored ostataka više kula u bedemima utvrđenja, među mnogobrojnim objektima "velikog grada" značajem i veličinom izdvajaju se pridvorna crkva, palata i konjušnica.

Siga, bigar, sedra

U široj okolini sela Veliki Taor na Povlenu, nalazi se nekoliko majdana sige, bigra ili sedre, kamena koji se lako obrađuje i tradicionalno upotrebljava za gradnju crkvi, manastira i domaćinstava u čitavoj Srbiji.

Taorska vrela

Najlepši izvori u valjevskom kraju su sigurno Taorska vrela. Fotografije Taorskih vrela su nekad ponosito krasile svaku brošuru koja je služila za predstavljanje nekadašnje velike države SFRJ. Taorska vrela se nalaze u Donjem Taoru, nedaleko od puta za Makovište. U ovom predivnom prirodnom prostoru, nekad je postojalo 12 vodenica, a sada ih je ostalo samo nekoliko. U podnožju krečnjačkog platoa, na jugoistočnom kraju sinklinalne doline, sa severne strane oivičenog okomitom liticom visine 5, širine pri dnu 3 m, iz pećinskog otvora izbija vrelo. Na relativno kratkom rastojanju preko nataloženih bigrenih naslaga, stvoreni su brojni slapovi i vodopadi. Vrela se ulivaju u reku Skrapež, kojoj je izvorište ispod planine Povlen.

Urednik: Ljiljana Mijatović
Autor: Miodrag Zupanc