Enciklopedija za radoznale: Bela mačka i druge priče

Nedaleko od Žabara, u planinskom selu Porodin, nalazi se više istorijskih i etnografskih spomenika. Jedan od njih je Izvor Svetog Jovana, kultno mesto sa novoizgrađenom crkvom i više izvora koje narod smatra čudotvornim i gde se okupljaju u vreme letnjih praznika.

Stara škola u Brankovini

Neposredno uz crkvenu portu Brankovine i spomenike Nenadovićima, sa druge strane Školskog potoka, nalazi se školsko dvorište, a u njemu dve stare školske zgrade, sa prigodnim muzejskim postavkama. U starijoj, podignutoj 1836. godine, priređena je postavka o razvoju školstva u Srbiji u 19. veku, sa rekonstrukcijama učionica, a u novijoj, podignutoj na samom početku prošloga, 20. veka - postavka posvećena Desanki Maksimović. U toj školi je učila, kao ćerka učitelja i stanovala, poznata srpska pesnikinja.

Sveta Petka u Staničenju

Bez sumnje, najstarija crkva u Ponišavlju je Crkva Svetog Nikole, danas Svete Petke, odnosno Svete Parasakeve u Staničenju. Crkva se nalazi na maloj zaravni izvan sela.

To je jednobrodna građevina s kraja 13. veka, bez kupole. Građena je od lomljenog kamena peščara i krečnjaka. Živopisana je 1331/32. godine. U katalogu Zavoda za zaštitu spomenika zavedena je kao spomenik od posebnog značaja.

Zgrada Bela mačka

Istorijski i arhitektonski izuzetno važno zdanje u Pirotu dobilo je naziv po nadimku pretka njegovog današnjeg vlasnika - Beli Mačak. Podignuto je 1859, na šta ukazuje godina urezana na kvadratnoj opeci u podu jedne prostorije. Reprezentativna kuća - konak građena je sa ukopanim zidanim podrumom u prizemlju. Građena je u vreme turske vlasti za imućnog srpskog trgovca, a o njenom nastanku ispredane su priče koje je vezuju uz obavezu boravka turskih begova na proputovanju kroz Pirot, što predstavlja dokaz njenog reprezentativnog karaktera i uloge konaka kao gostinske kuće.

Zdanje opštine Vršac

Vršačkim trgom dominira zdanje Gradskog magistrata - Skupština opštine Vršac. To je kompleks koji se sastoji od tri zgrade građene u tri veka. Najstariji deo je zgrada na uglu Dvorske i Dositejeve sa dva trga. Građena je u prvoj polovini 18. veka, a otkupljena je za potrebe Vršačke municipije. Klasicističkog je stila i ističe se veoma skladnim linijama, a posebno je krasi istureni deo - erker na samom uglu, kao i ukrasi oko prozora na spratu. Drugi deo zgrade je takozvano Gotsko zdanje iz 1860, okrenuto prema Trgu pobede.

Snimatelj: Periša Đinđić

Stručni saradnik: Milutin Dedić

Autor: Miodrag Zupanc