Trag: Zvečan, grad večan

Ulaz u dolinu, na desnoj obali Ibra, čuva srednjovekovno utvrđenje Maglič. Na karavanskom putu bio je na udaru napadača, nisu ga zaobišli ratovi, ustanci i bune. Opstao je zahvaljujući nepristupačnosti i magli koja ga često obavija i po kojoj je i dobio ime.

Strogost planina i okomite stena ublažava legenda o Dolini Jorgovana koja kaže da je Uroš I zasadio jorgovane kako bi čitavu dolinu belih i plavih cvetova poklonio svojoj izabranici Jeleni Anžujskoj.

Smatra se da je najznačajnije utvrđenje nemanjićke države Zvečan. Ovaj rimski, vizantijski i srpski srednjovekovni grad nalazi se na Kosovu i Metohiji, na vrhu vulkanske kupe, koja se na visini od oko 800 metara uzdiže iznad ušća reke Sitnice u Ibar. Zvečan se prvi put pominje u pograničnim borbama Srba sa Vizantincima na Kosovu Polju između 1091. i 1094. godine.

Kneginja Milica donela je ovaj grad u miraz knezu Lazaru, a on ga kasnije daje svom zetu, knezu Musi. U Zvečanu su slavljene srpske pobede. Posle dinastičkih sukoba oko prestola, Zvečan postaje i grobnica Milutinovog sina Konstantina. Nepunu deceniju kasnije i Stefana Dečanskog, koga je zatočio sin, car Dušan. Stradao je nasilnom smrću, u kuli koja još odoleva vremenu.

Mnogi pokazatelji i zapisi putopisaca govore da je ovo vojno utvrđenje sa vojnom upravom, i sedište upravne vlasti župe koje ubrzo prerasta i u dvorski zamak.

Uprkos vojnoj nameni, u podožju se razvija podgrađe u kome se stanovništvo bavi zemljoradnjom, stočarstvom i zanatstvom. Način života civila i vojske bio je regulisan Dušanovim zakonikom. Tako je uvedena obaveza gradozidanija, građenje tvrđava, zamkova i vojnih fortifikacija u kojima je često učestvovalo i po deset hiljada ljudi; i gradobljudenija, odnosno obezbeđivanje stalnih posada za čuvanje i odbranu gradova.

Ekipa emisije "Trag" istraživala je koliko je bila snažna srpska srednjovekovna vojska u poređenju sa drugim vojskama na evropskom prostoru, da li je takmac u naoružanju i ko sve pored vojske kreće u ratni pohod.

Autor: Radica Smiljković
Snimatelj: Dimitrije Hadži Nikolić
Urednik: Ljubisav Aleksić
Odgovorni urednik redakcije Aktuelnosti: Dragan Stojanović