Enciklopedija za radoznale

Crkva u Izvoru

Selo Izvor smešteno na brežuljcima planine Crnook, na nadmorskoj visini od 1.055 metara, nedaleko od Bosilegrada u Pčinjskom okrugu. Selo koje je posle oslobođenja Bugarske od Turaka 1878. bilo opštinsko središte tadašnjeg Krajišta, danas ima sedamdesetak stanovnika mahom Bugarske nacionalnosti. Poznato je po neobično prostranoj i lepoj crkvi Svete Trojice, jednoj od najvećih na jugu Srbije. Priča se da su tokom turske vladavine meštani hteli da podignu crkvu pored izvora. Turci su, u želji da se narugaju raji, dozvolili da crkva bude podignuta na prostoru koji pokriva jedna goveđa koža. Domišljati meštani su kožu isekli na uzane trake i njom oivičili prostor koji crkva danas zauzima. Crkva je danas napuštena i jedino je za praznik Svete Trojice obiđe paroh iz obližnjeg Bosilegrada.

Rudnik Minhovih

Početkom 20. veka Minhovi su postali vlasnici rudnih polja u okolini Rtnja. Pred sam početak balkanskih ratova završena je žičara duga pet kilometara, planinska železnička pruga duga jedan i po kilometar, po kojoj su se kretali vagoneti s ugljem, parna električna centrala, separacija uglja, razne radionice pri rudniku i rudarski stanovi. Ratovi su prekinuli eksploataciju uglja na Rtnju. Po oslobođenju, rudnik je ponovo osposobljen za rad i time počinje intenzivan razvoj, sve do početka Drugog svetskog rata.

Za potrebe radnika i njihovih porodica, porodica Minh je gradila udobne stanove, organizovala privatnu školu, formirala ambulantu, otvorila prodavnicu životnih namirnica i bioskop u okviru Sokolskog doma, koji je u to vreme bio retkost i u većim gradovima.

Kapetan Mišin breg

Desetak kilometara od Donjeg Milanovca, nalazi se prostrani uzvišeni plato - imanje za koje se veruje da je pripadalo kapetan Miši Anastasijeviću, dobrotvoru, humanisti, jednom od najbogatijih Srba XIX veka. Po legendi, čuveni Milovančanin, kad god je mogao, dolazio je ovde da posmatra Dunav, svoje brodove i zalaske sunca.

Trpeza

Planinsko selo u Kuršumlijskom ataru blizu granice sa Kosovom. Po legendi, ovde je prenoćila i obedovala vojska kneza Lazara pred Kosovsku bitku.

Atlun alem

Altun alem džamija je arhitektonski najoriginalnija i jedna od najlepših građevina islamskog graditeljstva u Sandžaku. Sagrađena je u XV veku, pored carske džade, puta koji je vodio prema Skoplju i Solunu u vreme trgovačkog procvata Novog Pazara.

Snimatelj: Periša Đinđić
Urednik i reditelj: Miodrag Zupanc