Enciklopedija za radoznale

Sveti Kirik i Julita

Manastir Sveti Kirik i Julita, kod sela Smilovaca, u narodu je poznat kao manastir Sv. Ćirik. Podignut je 1839. godine na temeljima hrama koji je ranije postojao. Manastir je zidao majstor Nikola-Kola iz Boljevdola. Građen je običnim i tesanim kamenom sa svodom i pokriven pločama. Sam manastir smešten je na teško pristupačnom visu planine Vidlič.

Godine 1925. u manastir su došle monahinje Ruskinje i tada je formiran prvi ženski manastir u Niškoj eparhiji. To mesto je dugo bilo napušteno. Manastirska crkva i konaci se obnavljaju.

Kanjon Jerme

Među najlepše, najatraktivnije i najimpresivnije krajolike Srbije sigurno spada kanjon Jereme u blizini Dimitrovgrada i Pirota.

Reka Jerma izvire blizu Vlasinskog jezera, prelazi u Bugarsku, prolazi kroz gradić Trn. U Bugarskoj gradi impozantan kanjon (na bugarskom: ždreloto na Erma), zatim prelazi u Srbiju kod sela Petaćinci. Malo kasnije, gradi kanjon između Vlaške i Greben planine koji je jedan od najstrmijih i najužih u Evropi. Odmah posle tog kanjona gradi još jedan manji kanjon. Između njih se nalazi zaravan sa manastirom Poganovo. Desetak kilometara kasnije uliva se u Nišavu.

Hajdučka vodenica

Đerdap - Gvozdena kapija Dunava, počinje kod srednjovekovne tvrđave Golubac na srpskoj, i stene Babakaj na rumunskoj strani. Nizvodno, uporedo s klisurom, u dužini od oko sto kilometara i površinom od 65.000 hektara uz Dunav, prostire se i Nacionalni park "Đerdap".

U Đerdapu su tri klisure - Golubačka, Gospođin vir i Sipska, dva kanjona - Veliki i Mali kazan, i tri kotline: Ljupkovska, Donjomilanovačka i Oršavska. Gotovo na svakom kilometru nalazi se poneka znamenitost.

Nizvodno od Golupca, u Ljupkovskoj kotlini su arheološki lokaliteti Brnjica s rimskim pregradnim zidovima, srednjovekovna nekropola Čezava, kasnoantički lokalitet Zidanac, rimsko utvrđenje Saldum, preistorijsko naselje Kožica.

U Gospođinom viru su ostaci čuvenog preistorijskog naselja Lepenski Vir. U Kazanu su gromade i masivi Veliki i Mali Štrbac, s liticama od 800 metara, koje se vertikalno spuštaju u reku.

Sa stene Ploče, iznad Kazana, pruža se najlepši pogled na Đerdap. Na izlazu iz Malog kazana je uvala Hajdučka vodenica sa ostacima utvrđenja, a ispod Golog brda nalazi se znamenita Trajanova tabla. Baš ispod brane je rimska tvrđava Dijana, zatim srednjovekovni Fetislam i nešto dalje, ostaci Trajanovog mosta.

Urednik i reditelj je Miodrag Zupanc, snimatelj Periša Đinđić.