Tragom Jevreja na Balkanu - Srbija

U septembru smo proslavili Roš Hašanu, jevrejsku Novu godinu sa jevrejskom zajednicom u Sarajevu. Porodica Nikolić nas je ugostila na Šabat i probali smo pastel - tradicionalnu pitu sa mesom koja se priprema za ovaj praznik. Posetili smo jevrejski geto u Dubrovniku, kao i židovsko groblje na Marjanu u Splitu koje datira iz šesnaestog veka. Arhitekta i konzervator Goran Nikšić nas je proveo kroz podrume Dioklecijanove palate u Splitu gde su bile jevrejske radionice u antičko doba. Sonja Elazar iz Sarajeva, autorka knjige "Iz albuma bosanskih Sefarda" opisala nam je običaje na sefardskim venčanjima, a Draginja Maskareli iz Muzeja primenjenih umetnosti u Beogradu nam je pokazala bindali haljinu - venčanu haljinu Jevrejki. Sa Robertom Sabadošem iz jevrejske opštine u Subotici i Anom Lebl iz jevrejske opštine u Splitu razgovarali smo o tome kako se raspad Jugoslavije odrazio na poimanje jevrejskog identiteta i šta on znači za Jevreje danas. Segment stradanja svakako je nezaobilazan kada se govori o Jevrejima, pa smo se dotakli priče o logoru i žrtvama logora Staro Sajmište, gde nam je govorio dr Davor Stipić. Profesor Vuk Dautović sa Filozofskog fakulteta iz Beograda, objasnio nam je zašto postoje zablude i stereotipi o Jevrejima kao moćnicima i bogatašima, a profesorka Amira Sadiković sa Filozofskog fakulteta iz Sarajeva nam je govorila o izazovima da se sačuva ladino jezik - mešavina hebrejskog i španskog kojim su govorili Sefardi. Gospođa Erna Debevec je za našu emisiju govorila na ladinu i podelila anegdote iz svog detinjstva. Naša bivša ambasadorka u Izraelu Krinka Vidaković Petrov i muzikolog Dušan Mihalek, koji još uvek živi u Izraelu, govorili su nam o odnosu Jevreja prema Srbima danas.

Prvu emisiju posvećenu jevrejskoj zajednici u Srbiji snimali smo u Beogradu, Zemunu, Novom Sadu i Subotici. Malo je poznato da je prvu loptu za fudbal u Srbiju doneo Jevrejin Hugo Buli sa studija u Berlinu. Takođe, najstariji jevrejski hor na svetu je hor "Braća Baruh" koji je osnovala jevrejska opština u Beogradu. Osim toga, melodija čuvene sarajevske sevdalinke "Kad ja pođoh na Bembašu" je u stvari melodija iz jevrejske molitve i ova pesma se prvobitno izvodila na ladinu - jeziku sefardskih Jevreja.

U ova nemirna vremena treba pamtiti ljude koji sa nama žive vekovima i dele naše radosti i patnje.

Urednik emisije je Milena Vujović, muzički urednik Sonja Zečević, montažer Marija Arsenijević, a autor špice i grafički dizajner Ivana Kovačević.

Druga emisija "Tragom jevreja na Balkanu - Sarajevo" na programu je 12. januara a treća emisija "Tragom Jevreja na Balkanu - Dalmacija" u četvrtak, 19. januara.