Njegovo osnivanje iz 963. godine duguje se Svetom Atanasiju Atonskom i vizantijskom caru Nićiforu Foki, a sobom donosi korenitu novinu u dotadašnjem životu svetogorskih monaha: opštežiteljni vid monaštva. Spor sa do tada ukorenjenim, anahoretskim tipom svetogorskog monaštva razrešen je donošenjem prvog svetogorskog ustava - takozvanog Tragosa, koji je regulisao život različitih monaških obrazaca življenja.

Nakon osnivanja Velike Lavre, kao prvog i najznačajnijeg manastira na Svetoj Gori, podižu se mnoge druge monaške obitelji: Gruzijci osnivaju manastir Iviron, ubrzo potom nastaje i manastir Vatoped, nakon čega će na atonskom poluostrvu svoje zajednice osnivati i Rusi, Srbi i Bugari. Na Svetoj Gori je izvesno vreme postojalo i nekoliko latinskih manastira (Amalfion, manastir Sicilijanaca, Kalabrijski manastir), koji su opstali čak i nakon raskola iz 1054. godine. Sveta Gora tako postaje prava "monaška republika", to jest zajednica različitih etniciteta okupljenih oko hrišćanske vere kao univerzalnog sistema vrednosti.

Učestvuju: prof. dr Mirko Sajlović, prof. dr Radivoj Radić, prof. dr Vladeta Janković, dr Bojan Miljković, dr Kriton Hrisohoidis, jeromonah Timotej Vatopedski.
Urednik serijala: prof. dr Mikonja Knežević
Reditelj: Ognjen Janković
Izvršni producent: Miloš Ratković