Enciklopedija za radoznale

Obrok Svete Petke

Crkva Svetog Nikole ili Svete Petke - Paraskeve se nalazi na zaravni do sela Staničenje kod Pirota. Datira s kraja 13-og i početka 14-og veka. U podu crkve je pronađeno 113 grobova od kojih 4 srednjovekovna. Između 15 i 18 veka, crkva je obnovljena za potrebe sela, tada je ispred ulaza postavljen, zapis ili obrok, kameni krst posvećen Svetoj Petki.

Česma u Beloj vodi

U selu Bela voda kod Kruševca, nalazi se Velika česma, obnovljena 1847. godine na inicijativu tadašnjeg vladara Srbije - Aleksandra Karađorđevića. Po predanju sagradili su je Rimljani. Prema kulturno-istorijskim, arhitektonskim, ambijetalnim i hidrološkim vrednostima, Velika česma u Beloj Vodi predstavlja redak spomenik ove vrste u Srbiji.

Manastir Blagoveštenje

Iznad desne obale Mlave, na ulazu u Gornjačku klisuru iz pravca Petrovca, nalaze se Mitropolija sa Malom crkvom i manastir Blagoveštenje. Crkva manastira Blagoveštenja sa pratećim objektima izgrađena je na ravnim platoima prostrane pećine. Osnova crkve je tipični moravski trikonhos, pa je datovana u kraj XIV veka.

Vrače brdo

Književnik Radovan Beli Marković priča o uzvišenje iznad Ibarske magistrale koje dominira delom terena prema Kolubari i Lajkovcu. Brdo je slavu steklo u Kolubarskoj bici, najvećoj u Prvom svetskom ratu. U borbi je 1914. poginuo prvak Socijaldemokratske stranke, Dimitrije Tucović.

Bela mačka

Zgrada Bela mačka u Pirotu je izuzetno vredan kulturni spomenik. Dobila je naziv po nadimku nekadašnjeg vlasnika - Beli Mačak. Reprezentativna kuća - konak građena je 1859. sa ukopanim zidanim podrumom u prizemlju. U njoj su odsedali turski uglednici na proputovanju kroz Pirot, što predstavlja dokaz njenog reprezentativnog karaktera i uloge konaka kao gostinske kuće.

Stara pirotska crkva

Saborna crkva, posvećena Uspeniju Presvete Bogorodice, sagrađena je 1870. godine. Prema turski propisima, nije smela da bude visoka, zato je ukipana u zemlju. Nažalost, nema puno podataka i dokumenata o sabornom hramu Uspenija Presvete Bogorodice. Pretpostavlja se da je dobar deo arhive i dokumentacije uništen u drugoj polovini XIX veka i tokom XX veka.

Snimatelj: Periša Đinđić
Stručni saradnik: Milutin Dedić
Autor: Miodrag Zupanc