Mala Srbija u Velikom ratu: Nemačka i Srbija - predistorija rata

Prof. dr Milan Ristović, naš istaknuti poznavalac nemačko-srpskih odnosa, gostujući u dvodelnom intervjuu Redakcije za nauku i obrazovanje RTS, odgovoriće na brojna, ključna pitanja, o istorijskoj vertikali odnosa između Nemačke i Srbije, ali i Nemačke i svih velikih evropskih sila.

Od reagovanja Nemačke, kada su, Konvencijom iz 1877. Rusija i Austrougarska odredile svoje sfere uticaja na Balkanu, preko Berlinskog kongresa 1878. koji je označio novu evropsku realnost, do početka Velikog rata, čitav niz političkih, socio-ekonomskih okolnosti i imperijalni motivi utiču na to da Nemačka menja svoju spoljnu politiku, nakon smene legendarnog oca nacije, ujedinitelja, kancelara Ota fon Bizmarka, koji je 1890. godine uklonjen iz politike.
Nemačku spoljnu politiku je počeo da usmerava mladi vladar Vilhelm Drugi. Njegove imperijalne ambicije upućivale su Nemačku da preko Balkana napravi prodor na Istok, a njegova netrpeljivost prema Slovenima, uticala je na predstojeće događaje.

U Nemačkoj raste strah od budućnosti, od slabljenja uticaja... Propaganda podstiče netrpeljivost prema Slovenima, do rasističkih razmera...

Međutim, u opštoj euforiji koja je vladala u Nemačkoj došlo je do ozbiljnog previda, kada je u pitanju Velika Britanija. Naime, Britanci nisu mogli da dozvole jačanje nemačke mornarice i nemački prodor na Sredozemlje i njenu premoć na Balkanu i u Maloj Aziji, te samim tim i ugrožavanje britanskih poseda u Africi...

U novonastalim geopolitičkim okolnostima u Nemačkoj i Austrougarskoj postaju sve glasniji zahtevi za vođenje "preventivnog rata".

Da li se Nemačka, sistematski, spremala za rat? Odgovor na ovo pitanje nudi i činjenica da je ona 1870. do 1914. ulaganja u svoju vojnu silu povećala jedanaest puta. Jedan od njenih najvažnijih ciljeva je bilo slabljenje Francuske koja nije smela biti velika sila i potiskivanje Rusije, što dalje od nemačkih granica, uz stvaranje "grudobrana" smanjivanjem Rusije, otcepljivanjem Finske, Poljske, Ukrajine i Kavkaza.

Posle poraza Rusije na Dalekom Istoku i njenog obnovljenog interesa za Balkan, otvoreno je Balkansko pitanje... Kako se Nemačka ponašala u novonastalim okolnostima? Kako se ponašala Rusija i ostale sile Antante, a kako Nemačka, kada je Austrougarska proglasila aneksiju Bosne i Hercegovine oktobra 1908, protivno odredbama Berlinskog kongresa? Da li je Aneksiona kriza doprinela da dvojni savez Nemačke i Austrougarske preraste u vojni blok, i zašto je Aneksiona kriza dovela do radikalne promene engleske spoljne politike?

Veoma je važno znati kada se potpuno profiliše vojni savez Nemačke i Austrougarske.

Naime, u Drugoj marokanskoj krizi 1911. Nemačka nastupa kao velika sila, dobija od Francuske deo Konga, ali Marokanska kriza pokazuje i da Nemačka može da računa na punu podršku Austrougarske samo u slučaju nove krize na Balkanu, za koji je Dvojna monarhija bila zainteresovana.

Vojni vrh Austrougarske je, nakon blistavih srpskih pobeda u Prvom balkanskom ratu, zagovarao "preventivni rat" protiv Srbije. Ali, decembra 1912. Ratni savet u Berlinu traži od Ministarstva spoljnih poslova da generiše diplomatsku krizu, kako bi se stvorili uslovi i povod za "preventivni rat"...

U jesen 1913. sastaju se Vilhelm Drugi i prestolonaslednik Franc Ferdinand. Tom prilikom nemački vladar jasno stavlja do znanja Austrougarskoj da stoji iza nje, spreman da je vojno podrži protiv Slovena koji "nisu rođeni da vladaju, već da služe... Sa Slovenima kao i do sad: podeli pa vladaj". Vilhelm Drugi je u decembru još jednom stavio do znanja da "Srbi moraju biti upregnuti u kola Monarhije, tako ili ovako"...

O svemu tome i još o mnogo činjenica koje se odnose na nemačko - srpske odnose i predistoriju Prvog svetskog rata, urednik serije Vojislav Laletin razgovaraće sa profesorom Milanom Ristovićem.

Realizatoj je Jelisaveta Janić.