Enciklopedija za radoznale

Most u Staničenju

Begov most na reci Temštici kod sela Staničenja, omiljeno je izletište Piroćanaca. Smatra se da potiče iz rimskog doba, a kako ga je kasnije obnovio neki turski beg, mostu je ostao naziv po njemu. Most dopire do polovine reke, izgleda nezavršeno. Stručnjaci smatraju da je sačuvan u celini, ali je reka promenila tok i delimično ga obišla. Begov most je proglašen spomenikom kulture.

Crkva u Oreovici

Crkvu Uspenja presvete Bogorodice u selu Oreovica sagradio je 1821. godine Stevan Marković, trgovac iz Oreovice i ona je danas najstariji sakralni objekat u Žabarima i okolini. Podigao je na svom imanju nedaleko od seoskog groblja, tako da ima dominantan položaj na visoravni iznad sela. Stara oreovička crkva je objekat narodnog graditeljstva.

Zdanje Malog Riste

Kuća porodice Hristić predstavlja najbolje očuvani spomenik tradicionalne arhitekture iz sredine XIX veka u Pirotu. Svojom lepotom i graditeljskim karakteristikama premašuje granice Srbije i čini deo kulturne baštine Balkana. Pripadala je uglednom pirotskom trgovcu Hristi Jovanoviću. Po predanju, građena je dve godine i dovršena je 5. aprila 1848. godine. O tome svedoči urezan tekst na spratu kuće.

Obrok Sv. Petke

Bez sumnje, najstarija crkva u Ponišavlju je crkva Svetog Nikole, kasnije i danas Svete Petke, odnosno Svete Parasakeve u Staničenju. Crkva se nalazi na maloj zaravni izvan sela. Reč je o izuzetno vrednom objektu srednjevekovnog graditeljstva. Postoje dve legende o promeni imena crkve Svetog Nikole u naziv Svete Petke. Prva je iz 1398. godine i govori o kneginji Milici koja je zajedno sa Jefimijom te godine išla kod sulatana Bajazita da zastupa interese svoga sina Stefana. Tom prilikom je izdejstvovala prenos moštiju svete Petke iz Vidina u Beograd. Po legendi, mošti su prenoćile u staničenjskoj crkvi Svetog Nikole. Legendu podržava drevni kameni krst, zapis ili obrok, posvećen Svetoj Petki, smešten na samom ulazu u hram.

Kanjon Temske

Ovo je planinska reka koja zaslužuje posebnu pažnju. Izvire ispod najvišeg vrha Srbije, Midžora. Protiče kroz jedinstvene stene crvenog peščara, nalik na kanjon reke Kolorado. Najveća je pritoka Nišave i celim tokom je naseljena potočnom pastrmkom. Tipična je bujičava reka, sa razbacanim stenama i brojnim tesnacima i slapovima. Prelep je pogled na ovu bistru reku, crvenog dna. I pastrmke su ovde jarkih boja.

Snimatelj: Periša Đinđić

Stručni saradnik: Milutin Dedić

Autor: Miodrag Zupanc