U početku beše reč - Miroslavljevo jevanđelje

Ne postoje pisani tragovi o teme kako je i kada Miroslavljevo jevanđelje dospelo u Manastir Hilandar. Pretostavlja se da ga je tamo doneo Stefan Nemanja prilikom osnivanja manastira kao jednu od vladarskih regalija.

Ne zna se kada je tačno Miroslavljevo jevanđelje premešteno sa oltara u manastirsku biblioteku. Tamo se, po svemu sudeći nalazilo i u zimu 1845/46 godine, kada je manastir posetila ruska duhovna misija na čelu sa arhimandritom, kasnije vladikom kijevskim Porfirijem Uspenskim. Porfirije Uspenski je tom prilikom došao u kontakt sa do tada neviđenim jevanđelistarom. Oduševljen lepotom rukopisa i svestan da čitavu knjigu nemože odneti sa sobom, isekao je nožem jedan list i odneo ga u Rusiju. Od 1883. godine, list se čuva u Imperatorskoj javnoj biblioteci, danas Ruskoj nacionalnoj biblioteci u Petrovgradu, u zbirci Porfirija Uspenskog. Ovo je bio prvi u nizu nelogičnih postupaka, koji će pratiti Miroslavljevo jevanđelje tokom narednih 160 godina, praktično do dana današnjeg. Sveštenik je isekao list iz Svete knjige i poneo ga sa sobom. Međutim, upravo taj ukradeni list proneo je glas o jednom krajnje neobičnom rukopisu koji se čuva u manastiru Hilandar.

Posle dugih pregovora i velikog zalaganja vodećih srpskih slavista tog doba, kao i episkopa Dimitrija Pavlovića, kasnijeg prvog patrijarha ujedinjenog srpstva, 1896. godine, kralj Aleksandar Obrenović posećuje manastir Hilandar. Dariva 15.000 dinara u zlatu, kako bi Hilandar platio nagomilane dugove. Hilandarci su mu, u znak zahvalnosti, a po svemu sudeći, kako je unapred bilo dogovoreno, darivali dva svoja najvrednija pisana dokumenta - Miroslavljevo jevanđelje i Osnivačku povelju Simeona Nemanje.

Iste godine Ljuba Stojanović putuje u Beč i štampa o trošku Kralja Aleksandra prvo fototipsko izdanje Miroslavljevog jevanđenja, decembra iste godine, Ljubomir Kovačević, tadašnji ministar prosvete jedan primerak knjige odnosi u manastir Hilandar, a ostale kralj Aleksandar deli vodećim svetskim kulturnim institucijama, državnicima i domaćim naučnicima.

28. maja 1903. godine, tokom Majskog prevrata, Miroslavljevo jevanđelje nalazilo se u dvorskom sefu kralja Aleksandra Obrenovića, u društvu svog vekovnog sadruga - Hilandarske povelje Simeona Nemanje. Bile su to jedine dve stvari koje su nestale iz dvorskog sefa tokom te krvave noći. Hilandarska povelja je vraćena Narodnom muzeju septembra 1903. godine ali od Jevanđelja nema ni traga ni glasa... Potraga za svetom knjigom se nastavlja u srpskoj javnosti i štampi narednih 10 godina.

Ali, politička situacija počinje da se pogoršava, izbijaju Balkanski ratovi i za njima Prvi svetski rat. Jevanđelje silazi sa naslovnih stranica srpske štampe. Ustupa mestu ratu i krvi.